Σκοπός του μαθήματος είναι η θεωρητική κατάρτιση και η πρακτική εξοικείωση των φοιτητών και φοιτητριών του ΔΠΜΣ Σημειωτική, πολιτισμός και επικοινωνία» με την ερευνητική μεθοδολογία και πράξη, όπως αυτή πραγματώνεται στις ανθρωπιστικές και κοινωνικές σπουδές. Θα διερευνηθούν βασικά ερωτήματα οριοθέτησης, εγκυρότητας και δεοντολογίας που προκύπτουν πριν και κατά τη διάρκεια εκπόνησης ενός ερευνητικού έργου, με απώτερο σκοπό την ενδυνάμωση της ερευνητικής ταυτότητας κάθε μέλους και τη σταδιακή πρακτική προετοιμασία αυτού για τον σχεδιασμό και τη συγγραφή διπλωματικής εργασίας κατά το δεύτερο έτος των σπουδών στο ΔΠΜΣ. Σε αυτό το πλαίσιο, θα παρουσιαστούν ερευνητικές μέθοδοι και εργαλεία – ποιοτικής, κυρίως, και δευτερευόντως ποσοτικής και μεικτής – έρευνας, ταξινόμησης, ανάλυσης και αξιολόγησης ερευνητικού υλικού, ενώ παράλληλα θα υπάρξει καθοδήγηση για τη διαμόρφωση ερευνητικών προτάσεων που θα αξιοποιούν γνώσεις σημειωτικής θεωρίας και ανάλυσης, και καινοτόμες ιδέες. Επιπλέον, θα πραγματοποιηθούν παρουσιάσεις και στοχευμένες πρακτικές ασκήσεις σχετικ! ά με την εκπόνηση ερευνητικών εργασιών, που αφορούν μια πληθώρα συγγραφικών προκλήσεων κατά τη σύνταξη μιας διπλωματικής εργασίας: δομή, επιχειρηματικός και αναλυτικός λόγος, σαφήνεια στην έκφραση, διαχείριση βιβλιογραφίας και βιβλιογραφικών αναφορών, μορφοποίηση κειμένου, κ.ά. Βασική αρχή οργάνωσης του μαθήματος θα είναι η διαρκής διαμορφωτική αξιολόγηση των φοιτητών και φοιτητριών σε συνδυασμό με συνεχή ανατροφοδότηση. Μετά την ολοκλήρωση των μαθημάτων, τα μέλη του τμήματος θα κληθούν να παραδώσουν μια ολοκληρωμένη ερευνητική πρόταση για τη συγγραφή της διπλωματικής τους εργασίας ή άλλου ερευνητικού έργου.

Η Σημειωτική του Θεάτρου αποτελεί μέθοδο ανάλυσης του θεατρικού φαινομένου. Χωρίζεται σε δύο κλάδους: Τη Σημειωτική του Δραματικού Κειμένου και τη Σημειωτική της Παράστασης. Ο πρώτος κλάδος επικεντρώνεται στην ανάλυση του κειμενικού κώδικα και τη διερεύνηση των σχέσεων ανάμεσα στα ποικίλα σημειακά συστήματα τα οποία εγγράφονται στο κείμενο με στόχο την παραστασιμότητά του. Ο δεύτερος ασχολείται με την ίδια τη θεατρική πράξη και πρακτική, με στόχο την προσέγγιση του τελικού αισθητικού αποτελέσματος επί σκηνής, δηλαδή την παράσταση και την πολυτροπικότητα που τη διακρίνει. Οι δύο κλάδοι θα μελετηθούν διαδοχικά ως αυτοδύναμα αλλά και αλληλοσυμπληρούμενα ολοκληρώματα, αντλώντας ταυτοχρόνως μεθοδολογικά εργαλεία από τη Θεωρία της Επικοινωνίας και τη Θεωρία της Πρόσληψης, εφόσον το ίδιο το θεατρικό συμβάν, ως αποτέλεσμα της μετάβασης από το κείμενο στη σκηνή, αποτελεί γεγονός με διεπιστημονικό χαρακτήρα και διαπολιτισμική διάσταση.

Σχεδόν όλα τα μέσα επικοινωνίας περιέχουν αφηγήσεις, από γραπτά κείμενα, προφορικές ιστορίες και παραμύθια, θεατρικές παραστάσεις, κινηματογράφο και τηλεόραση μέχρι ζωγραφική, μουσική και χορό. Ορισμένες φορές αυτές οι αφηγήσεις παρουσιάζονται ως αληθινές, άλλες φορές δηλώνουν τον μυθοπλαστικό χαρακτήρα τους. Οι αφηγήσεις μετατρέπονται επίσης από ένα σημειωτικό σύστημα σε άλλο και τότε προσαρμόζονται στις ιδιαίτερες συμβάσεις και τεχνικές του, όπως επίσης επανερμηνεύονται ανάλογα με νέες πολιτισμικές και κοινωνικές καταστάσεις. Όμως, τα βασικά δομικά στοιχεία της αφηγηματικής μορφής, όπως η πλοκή, οι χαρακτήρες, τα χαρακτηριστικά του περιβάλλοντος και η οπτική γωνία, εντοπίζονται σε όλες τις αφηγήσεις ανεξαρτήτως μέσου έκφρασης. Στο μάθημα θα χρησιμοποιήσουμε την αφηγηματολογία του A.-J. Greimas για να αναλύσουμε αφηγήσεις διαφόρων ειδών, με έμφαση στα γραπτά κείμενα, αλλά και με επεκτάσεις στον μύθο, το παραμύθι, τον κινηματογράφο, την τηλεόραση και πολλές άλλες περιοχές της σημερινής κοινωνίας όπου συναντάμε την αφήγηση. Η αξιολόγηση! των φοιτητών θα βασιστεί σε μια πρωτότυπη αφηγηματική ανάλυση ενός κειμένου που θα επεξεργαστούν, από όποιο σημειωτικό σύστημα προτιμούν, επιλεγμένου σε συνεννόηση με τους διδάσκοντες.

Στο μάθημα παρουσιάζονται βασικές θεωρητικές έννοιες ανάλυσης λογοτεχνικών κειμένων και ενδεικτικές διδακτικές προσεγγίσεις τους με εφαρμογή στη θεωρία των Γκολντμάν, Μπαχτίν, Γιάους, Ίζερ, Ντυράν, Μπαρτ, Μπουρντιέ, Φρόυντ, Ελιάντ και την προτεινόμενη συνθετική θεώρηση σημειωτικών εργαλείων. Οι άξονες του μαθήματος περιλαμβάνουν τη σημειωτική προσπέλαση διδακτικών ζητημάτων που άπτονται: των διακειμενικών νοηματοδοτήσεων του μύθου, του κοινωνικού διαλόγου του λογοτεχνικού μύθου και της υπερκειμενικής εμβέλειάς του, της έννοιας της πολυτροπικότητας και των εφαρμογών της, του ρόλου των Τ.Π.Ε. και του διαδικτύου στην εκπαίδευση, του επιστημολογικού πεδίου του κοινωνικού εποικοδομισμού και της ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας, της προτεινόμενης μυθοπλασιακής θεωρίας των υβριδικών σημείων ως μέσων πολυτροπικής συσχέτισης ανάμεσα στο βίωμα και τη μεταφορά και του προτεινόμενου εκπαιδευτικού λογισμικού (MFE) στη Διδακτική της Λογοτεχνίας. 

Στόχος του μαθήματος είναι η παρουσίαση των σημαντικότερων προσεγγίσεων των φαινομένου της διασημειωτικότητας και της πολιτισμικής προσαρμογής μέσα από την οπτική του ερευνητικού πεδίου της Σημειωτικής της μετάφρασης, της Οπτικής Σημειωτικής και των Δια-εικονικών και Διατεχνικών Σπουδών. Στο πλαίσιο αυτό εξετάζονται περιπτώσεις μεταστοιχείωσης του πληροφοριακού φορτίου ανάμεσα σε διαφορετικά σημειωτικά συστήματα, όπως η γλώσσα, η εικόνα, η πόζα, η χωρική τοποθέτηση, ο χρωματισμός, κ.ά. 

Στο μάθημα εξετάζονται οι πολλαπλές εκφράσεις της δημοφιλούς κουλτούρας και οι διασταυρώσεις τους κατά την αλληλεπίδραση εικαστικών τάσεων, μουσικών ρευμάτων και κινημάτων, κινηματογράφου, υποκουλτούρας, γραφιστικής, μόδας, διαφήμισης, παραγωγής προϊόντων, από το τέλος του ΒΠΠ μέχρι σήμερα. Πληθώρα παραδειγμάτων θα επιλεχθούν προς τη σημειωτική τους ανάλυση, τον εντοπισμό και την επεξήγηση των συμβολισμών τους, με παράλληλο στόχο μία γενική εποπτεία των φαινομένων και την παραγωγή κριτικού λόγου. Ενδεικτικά, τα παραδείγματα εκτείνονται από τα κόμικς μέχρι το γκραφίτι, από το στυλ του πανκ, του χιπ χοπ και του ρέηβ, μέχρι τη σκηνογραφία των μουσικών συναυλιών, τις τελετές έναρξης Ολυμπιακών Αγώνων και τους διαγωνισμούς της Γιουροβίζιον. Από την ενδυματολογία των συγκροτημάτων μέχρι την κόμμωση και τα τατουάζ των ποδοσφαιριστών και των σεφ στις εκπομπές μαγειρικής. Από την κουλτούρα των μπητς μπαρ μέχρι τις αφίσες των πανηγυριών στις επαρχιακές οδούς, από τον ημερήσιο Τύπο μέχρι τα free press, από τα αυτοσχέδια φανζίν μέχρι το Tumblr, τα memes και τα gif του διαδικτύου. Από "τα κάτω” μέχρι πάνω και αντιστρόφως, στην αμφίδρομη σχέση υψηλού - χαμηλού, και καθ' υπέρβαση του δίπολου μητρόπολης - περιφέρειας. Οι αναλύσεις αναπόφευκτα διατρέχουν ζητήματα Ιστορίας της Τέχνης, Τεχνολογίας, Τηλεπικοινωνιών, Οπτικής κουλτούρας και του εκάστοτε πολιτισμικού πλαισίου.

dpms 2020-21 pop culture 1-3.pdfdpms 2020-21 pop culture 1-3.pdfdpms Semiotics 2020-21 pop culture 3.pdfdpms Semiotics 2020-21 pop culture 3.pdf

Στόχος του μαθήματος είναι να δώσει τη δυνατότητα στους φοιτητές/τριες να κατανοήσουν τη γλώσσα των οπτικοακουστικών κειμένων και να εξοικειωθούν με βασικές θεωρητικές πτυχές και κείμενα (που προσαρμόζονται διαγλωσσικά ή ενδογλωσσικά). Οι φοιτητές/τριες θα εκπαιδευτούν στην εφαρμογή διαφόρων σημειωτικών θεωριών και εργαλείων για την ανάλυση μεθόδων οπτικοακουστικής μετάφρασης (υποτιτλισμός, υπερτιτλισμός, μεταγλώττιση, κινηματογραφικές διασκευές, διαφημιστικά μηνύματα κ.ά.). Το μάθημα θα περιλαμβάνει θεωρητική και εφαρμοσμένη ανάλυση οπτικοακουστικών κειμένων με τη χρήση νέων τεχνολογιών αιχμής. Το μάθημα αξιολογείται με τελική εργασία.

Στόχος του μαθήματος είναι να δώσει τη δυνατότητα στους φοιτητές/τριες να κατανοήσουν τη γλώσσα των οπτικοακουστικών κειμένων και να εξοικειωθούν με βασικές θεωρητικές πτυχές και κείμενα για την οπτικοακουστική σημειωτική. Οι φοιτητές/τριες θα εκπαιδευτούν στην κατανόηση της κινηματογραφικής γλώσσας, της οπτικοακουστικής αφήγησης και των κύριων εννοιών της προσαρμογής μεταξύ διαφορετικών σημειωτικών συστημάτων/τρόπων και πολιτισμών. Το μάθημα θα περιλαμβάνει θεωρητική και εφαρμοσμένη ανάλυση διαφόρων οπτικοακουστικών κειμένων (κινηματογραφικές ταινίες, ταινίες κινουμένων σχεδίων κ.λπ.). Το μάθημα αξιολογείται με ενδιάμεση και τελική εργασία. 

Αντικείμενο του μαθήματος αποτελεί η σημειωτική ανάλυση κειμένων γενικού περιεχομένου όπου ο κεντρικός πυρήνας του μηνύματος αποτελείται από ένα ή περισσότερα μη-λεκτικά σημειωτικά στοιχεία συνοδευόμενα από αριθμό λεκτικών στοιχείων. Τα κείμενα προς ανάλυση εμφανίζονται σε ποικίλες έντυπες, ψηφιακές και διαδικτυακές μορφές και αναλύονται μέσα από την οπτική της πολυτροπικής σημειωτικής. Η πολυτροπική σημειωτική εδράζεται στη θεωρία της κοινωνικής σημειωτικής και προσεγγίζει το φαινόμενο της πολυτροπικότητας μέσω μιας συστημι! κής λειτουργικής οπτικής. Στη συστημική λειτουργική γλωσσολογία, η επικοινωνία δεν λαμβάνει χώρα στο κενό αλλά ενσωματώνεται στην κοινωνική πρακτική. Από την άλλη, στη συστημική λειτουργική σημειωτική είναι δυνατή η διερεύνηση του νοήματος που παράγεται από την ολοκληρωμένη χρήση πολλαπλών σημειωτικών πηγών. Κύριος σκοπός του μαθήματος είναι η εφαρμογή τριών συναφών και αλληλοκαλυπτόμενων θεωρητικών προσεγγίσεων σχετικά με την αλληλεπίδραση λεκτικών και μη-λεκτικών σημειωτικών στοιχείων στην ανάλυση πολυτροπικών και πολυσημειωτι! ών κειμένων. Δευτερεύων σκοπός είναι ο συνδυασμός αυτών των τριών θεωρητικών προσεγγίσεων για την δημιουργία νέων σύνθετων μοντέλων ανάλυσης κειμένων. Θεωρητικές προσεγγίσεις - Διασημειωτική μετάφραση. - Λεκτικο-οπτική διαμεσολάβηση. - Μεταλειτουργίες δημιουργίας νοήματος. Εφαρμογές - Προωθητικές εκστρατείες. - Εικονογραφημένες ιστορίες. - Μελοποιημένα - ψηφιοποιημένα εξώφυλλα βιβλίων. - Μη-επαγγελαμτικός υποτιτλισμός. - Οπτική ποίηση.

Το μάθημα έχει στόχο να εισαγάγει τους φοιτητές-τριες στις σημειωτικές και διασημειωτικές-πολυσημειωτικές διαστάσεις του σύγχρονου ψηφιακού πολιτισμού, της ψηφιακής σημειόσφαιρας και στις μεθόδους προσέγγισής της, τις οποίες αναπτύσσουν ειδικότερα και χρησιμοποιούν οι Ψηφιακές Ανθρωπιστικές Επιστήμες (Digital Humanities). Αρχικά, παρουσιάζονται συνοπτικά οι Ψηφιακές Ανθρωπιστικές Επιστήμες, με συγκεκριμένες αναφορές στις μεθόδους και τα εργαλεία τους. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στις Πολυσημειωτικές Ψηφιακές Ανθρωπιστικές Επιστήμες (Multimodal Digital Humanities), αλλά και την Κυβερνοσημειωτική (Cybersemiotics) και η Διαδραστική Ψηφιακή Σημειωτική (Interactive Digital Semiotics). Στη συνέχεια, παρουσιάζονται μελέτες περίπτωσης, όπως: 1. τα ψηφιακά οπτικοακουστικά αρχεία 2. η ηλεκτρονική λογοτεχνία 3. η μοντελοποίηση ως δόμηση, αναπαράσταση και δημιουργία σχημάτων σκέψης 4. τα σώματα κειμένων και οι σημειωτικές τους όψεις 5. η κωδικοποίηση κειμένων και η διαφύλαξη της πολυπλοκότητάς τους Επιδίωξη του συνδυασμού θεωρίας και πρακτικών εφαρμογών είναι να εφοδιαστούν οι φοιτητές-τριες με ερμηνευτικά εργαλεία που θα τους επιτρέπουν τη διεπιστημονική προσέγγιση και ερμηνεία πολύπλοκων ψηφιακών σημειωτικών επιτελέσεων. 

Το μάθημα αρθρώνεται σε τρεις ενότητες: η πρώτη μελετά τις ευρείες έννοιες πολιτισμός, σημειωτική, κουλτούρα και πολιτιστική κληρονομιά και παρουσιάζει συνοπτικά τη σημασιολογική τους εξέλιξη στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες. Αναλύονται τα νέα μεθοδολογικά εργαλεία που προσφέρει η σημειωτική με καινούριες κατευθύνσεις και θεωρήσεις ερμηνείας των πολιτισμικών φαινομένων και νέους τρόπους αντίληψης και πρόσληψης του κόσμου. Η δεύτερη ενότητα έχει στόχο να διερευνήσει και να αναλύσει χώρους, δομές και περιβάλλοντα όπου δομούνται και απο-δομούνται πολιτισμικά φαινόμενα και ‘προϊόντα’, μηνύματα, νοήματα και αναπαραστάσεις. Εξετάζεται το θεωρητικό και κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο ερμηνευτικής προσέγγισης της πολιτιστικής – αρχαιολογικής κληρονομιάς αναλύοντας τις πολλαπλές βιογραφίες μνημείων και μνημειακών συνόλων και αντικειμένων μέσα από το πρίσμα της ρητορικής των σημειο-αφηγήσεων. Η τρίτη ενότητα εστιάζει στην κριτική ανάλυση πρακτικών και μεθοδολογικών σημειο-εργαλείων μέσα από την εξέταση περιπτώσεων (case studies). Έμφαση δίνεται στην ανάλυση πλαισίου της πολιτιστικής διαχείρισης, δομών και πρακτικών με σκοπό την ολιστική προσέγγιση ολοκληρωμένων μελετών εφαρμογής, που στοχεύουν στη βιωσιμότητα και παραγωγή νέων μεθόδων ανάπτυξης και δημιουργίας μεταμοντέρνων πολιτιστικών ‘προϊόντων’. 

Το μάθημα θα θέσει, μέσα από προσεγγίσεις σημειωτικές, ζητήματα εννοιολόγησης και ερμηνείας της μνημείωσης και του υλικού μνημονικού πολιτισμού, κυρίως μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.

Τι θυμόμαστε; Πώς θυμόμαστε; Πώς διαμορφώνει η μνήμη την ερμηνεία και τις μορφές της μνημείωσης; Πως αντίστοιχα διαμορφώνεται από αυτές; Το μάθημα πραγματεύεται τη σημειωτική υποδομή του διεπιστημονικού πεδίου των Σπουδών Μνήμης. 

Στη σύγχρονη εποχή έχουν αναδυθεί νέες μορφές αφηγήσεων, στις οποίες ο χρήστης επιδρά πάνω στα κείμενα, κατέχει, δηλαδή, ενεργό ρόλο στην εξέλιξη της πλοκής τους. Με τη βοήθεια της τεχνολογίας, οι αφηγήσεις αυτές βρίσκουν εφαρμογή σε όλα σχεδόν τα είδη της πολιτισμικής παραγωγής: από τη λογοτεχνία και την τέχνη, μέχρι τις διαφημίσεις, τα βίντεο παιχνίδια και, πολύ πρόσφατα, την τηλεόραση. Σε αυτό το μάθημα εστιάζουμε καταρχάς στη σημειωτική και αφηγηματική ανάλυση των διαδραστικών μυθιστορημάτων, των κινούμενων εικόνων και των βιντεοπαιχνιδιών με σκοπό να καλυφθούν περιπτώσεις αφηγήσεων σε όσο το δυνατόν περισσότερα είδη σημειωτικών συστημάτων (φυσικής γλώσσας, οπτικά, ήχου, κινηματογραφικά κλπ.) ενώ παράλληλα θα αναφερθούμε σε διάφορες άλλες εφαρμογές, όπως στη διαφήμιση, στην τέχνη, σε βίντεο για κοινωνικούς σκοπούς κα. 

Η σύγχρονη σημειωτική της εικόνας, συνδυάζοντας στοιχεία από την εικονολογία, την εξωλεκτική επικοινωνία και τις πολιτισμικές σπουδές, αποτελεί τον κεντρικό άξονα μιας σύνθετης πολιτισμικής ερμηνευτικής που συνδυάζει συγχρονία και διαχρονία, ανάλυση και κριτική. Εστιάζοντας σε έργα ζωγραφικής, αφίσες, φωτογραφίες, εξώφυλλα, διαφημίσεις, αλλά και ψηφιακά είδη εικόνας (όπως selfies και emoji), επιχειρείται μια ευρυγώνια κατανόηση της φυσιογνωμίας και της δυναμικής της σύγχρονης εικονικής παραγωγής. 

Η Σημειωτική της μεταναστευτικής λογοτεχνίας αποτελεί ένα νέο πεδίο έρευνας που συνδυάζει τη Σημειωτική της λογοτεχνίας με τη Σημειωτική του Πολιτισμού. Στα μαθήματά μας θα διερευνήσουμε στη βάση ελληνικών λογοτεχνικών κειμένων και μεταφράσεων τόσο τη σημειωτική λειτουργία γλωσσικών μεταφορών της δυναμικής έννοιας του Πολιτισμού, της διαπολιτισμικότητας και υβριδικότητας όσο και τη σημειωτική λειτουργία της επικοινωνιακής διαμεσολάβησης μέσω της λογοτεχνίας. Τα μαθήματα χωρίζονται σε δύο μέρη: α)Εισαγωγικό μέρος, στο οποίο θα εξοικειωθούμε με θεωρίες Σημειωτικής της λογοτεχνίας και του Πολιτισμού, όπως π.χ. Σημειωτική της μεταφοράς, Σημειωτική γνωσιακή θεωρία, Σημειωτική του Πολιτισμού και β) εφαρμοσμένο μέρος, όπου θα γίνει η εφαρμογή των παραπάνω θεωριών σε διάφορα ευρωπαϊκά μεταναστευτικά κείμενα, καθώς και σε επιλεγμένες ταινίες μικρού και μεγάλου μήκους.

Ξεκινώντας με βάση τη σημειωτική θεωρία το μάθημα αυτό στόχο έχει να επικεντρώσει στη σημειωτική του οπτικοακουστικού λόγου σε δημοφιλή μέσα όπως ο κινηματογράφος και η τηλεόραση. Πιο συγκεκριμένα, αντικείμενο της μελέτης θα αποτελέσουν τα αφηγηματικά κείμενα (ταινίες μεγάλου μήκους κυρίως αλλά και τηλεοπτικές σειρές) ως οι κατ’ εξοχήν μορφές πολιτισμικής επικοινωνίας. Με την αλματώδη ανάπτυξη της τεχνολογίας τα τελευταία χρόνια ο οπτικοακουστικός λόγος τείνει να κυριαρχεί έναντι του παραδοσιακού γραπτού λόγου. Αξίζει λοιπόν να ενσκήψουμε με ενδιαφέρον στο πως λειτουργούν η εικόνα και ο ήχος στα οπτικοακουστικά κείμενα που αφηγούνται ιστορίες, δηλαδή να εξετάσουμε πως λειτουργούν ως σημεία στο σημειοδοτικό σύστημα του κινηματογράφου και της τηλεόρασης. Θέματα που αφορούν στην αντίληψη και στην αισθητική των εικόνων και των ήχων στα οπτικοακουστικά μέσα καθώς και οι αφηγηματικοί κώδικες που λειτουργούν για την παραγωγή και την κατανόηση νοήματος θα αποτελέσουν το κύριο μέλημα του μαθήματος.