Kulturwissenschaft: Ökonomie in der deutschsprachigen Gegenwartsliteratur Kultursoziologen wie Richard Sennett, Ulrich Beck und Zygmunt Baumann gliedern das 20. Jahrhundert in eine ‚Erste‘ und ‚Zweite Moderne‘. Die ‚Zweite Moderne‘ ist in der zweiten Hälfte des 20. Jahrhunderts anzusiedeln und wird als ‚reflexible Moderne‘, ‚Risikogesellschaft‘ oder ‚flüchtige Moderne‘ bezeichnet. Sie ist von etlichen Krisenphänomenen durchsetzt; dazu gehören auch globale Finanzkrisen, so dass es nicht verwundert, dass die Ökonomie sowohl im Film, als auch in der Gegenwartsliteratur immer mehr zum Thema wird. Wir analysieren und interpretieren in diesem Seminar unten angeführte literarische Texte und unterziehen sie einer ökonomisch reflektierten Lektüre. Es sollen folgende Fragestellungen geklärt werden: Was geben diese Texte in ihrer poetischen Reflexion von Ökonomie über die ‚Zweite Moderne‘ preis? Wie werden ökonomische Sachverhalte poetisch überformt? Inwiefern dienen diese Texte als ‚poetische Konterdiskurse‘? Wie weit geht ihre Sozialkritik? Steht etwa mit der Infragestellung der Rationalität des ökonomischen Systems auch die Kohärenz der erzählten Welt auf dem Spiel? 

Σε αυτό το σεμινάριο θα εξεταστούν αφηγήματα σχετικά με την οικονομία στη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο του 20ού και 21ου αιώνα. Στο επίκεντρο της εξέτασης βρίσκονται η παρουσίαση του οικονομικού γίγνεσθαι και των οικονομικών κρίσεων από τη δεκαετία του ’20 και έπειτα, ο όρος του χρήματος, ο χαρακτήρας του ‘homo oeconomicus’ καθώς και η ιδέα του „Oikodizee“. Πέραν αυτών, στο σεμινάριο θα εξετάσουμε ποιες αισθητικές διαδικασίες χρησιμοποιούν τα λογοτεχνικά κείμενα και οι κινηματογραφικές ταινίες για να ασκήσουν κριτική – υπό την έννοια της Νέας Οικονομικής Κριτικής. Θεωρητική βάση αποτελούν μεταξύ άλλων κείμενα των: Michel Foucault, Marcel Mauss, Niklas Luhmann, Jochen Hörisch, Joseph Vogl και Felix Martin. Τα ακόλουθα κείμενα και ταινίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως παραδείγματα και να συζητηθούν

Οι οικονομικές κρίσεις δεν είναι φαινόμενο του 20ου ή του 21ου αιώνα, σχετικές αναφορές υπάρχουν ήδη στην Παλαιά Διαθήκη, στην ιστορία του Ιωσήφ με τα επτά έτη αφθονίας και τα επτά έτη λιμού. Άλλα παραδείγματα που μπορούμε να αναφέρουμε είναι η οικονομική απάτη της τουλίπας στην Ολλανδία το 17ο αιώνα, η «φούσκα των Νοτίων Θαλασσών» στην Αγγλία το 18ο αιώνα ή οι κερδοσκοπικές φούσκες του 19ου, 20ου και 21ου αιώνα (πρβ. Werner Plumpe (2013): „Wirtschaftskrisen. Geschichte und Gegenwart“; München: Verlag C.H. Beck). Από τη δεκαετία του 1980 βιώνουμε οικονομικές κρίσεις ως μέρος μιας παγκόσμιας δυναμικής ανάπτυξης και φαίνεται σχεδόν σαν να αποτελούν αυτές οι κρίσεις ένα φυσιολογικό συστατικό στοιχείο του οικονομικού γίγνεσθαι. Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον το ότι οι σύγχρονες και σύγχρονοι συγγραφείς των τελευταίων δύο δεκαετιών χρησιμοποιούν κυρίως το λογοτεχνικό είδος του αστυνομικού μυθιστορήματος για να θίξουν αυτό το θέμα. Σε αυτό το σεμινάριο εμβάθυνσης θα εξετάσουμε γερμανόφωνα και μεταφρασμένα στα γερμανικά αστυνομικά μυθιστορήματα με οικονομική θεματολογία με σκοπό να δούμε πώς επεξεργάζονται τα έργα αυτά τόσο θεματικά όσο και αισθητικά τις οικονομικές κρίσεις. Θα κάνουμε ανάγνωση των έργων υπό ένα οικονομικό πρίσμα με στόχο αφενός να επιτύχουμε – υπό την έννοια της Νέας Οικονομικής Κριτικής (‚New Economic Criticism‘) – μια καλύτερη κατανόηση της θεματικής πολιτισμικών και ιστορικοοικονομικών κειμένων και αφετέρου να εξετάσουμε και παγκόσμιες οικονομικοπολιτικές κυριαρχούσες δομές ή δομές κυριαρχίας. 

Στο σεμινάριο συζητείται το θεωρητικό πλαίσιο και οι εφαρμογές της ανάλυσης γλωσσικών αναγκών που οδηγούν σε εκπαιδευτικές πρακτικές. Κεντρικό σημείο αναφοράς αποτελεί η εφαρμογή συγκεκριμένων μεθόδων έρευνας και ανάλυσης των γλωσσικών αναγκών που προκύπτουν σε περιβάλλοντα εργασίας.

Η ανίχνευση των επικοινωνιακών – γλωσσικών αναγκών αποτελεί προϋπόθεση στον ad hoc σχεδιασμό μαθημάτων γλωσσικής κατάρτισης για ενηλίκους που επιθυμούν να αναπτύξουν γλωσσικές δεξιότητες που θα τους επιτρέψουν να ανταποκριθούν στις επικοινωνιακές ανάγκες που έχουν στους χώρους εργασίας τους. 

Το μάθημα εστιάζει σε τρεις βασικούς θεματικούς άξονες: • Πολυγλωσσία, Γλωσσική πολιτική και εκπαίδευση στην Ελλάδα: Ιστορική αναδρομή ανά χρονική περίοδο (μέχρι τον Β' Πόλεμο, μετά τον Β' Πόλεμο και τον Εμφύλιο μέχρι το 1990, από το 1990 – 2000, από το 2000 και μετά) • Γλωσσική πολιτική και εκπαίδευση για τους πρόσφυγες • Ξένες γλώσσες στην Ελλάδα: Γλωσσική πολιτική / εκπαιδευτικές πρακτικές

Η οικονομική κρίση στην Ελλάδα αναμόχλευσε την έριδα των αποζημιώσεων για την γερμανική κατοχή και πυροδότησε ένθερμες συζητήσεις γύρω από αυτό το ζήτημα. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο αναδείχθηκε στον δημόσιο λόγο μεταξύ Ελλάδας και Γερμανίας το πρόβλημα της «ασύμμετρης μνήμης» μεταξύ των δυο λαών. Η δημόσια συζήτηση για τις αποζημιώσεις έφερε στην επιφάνεια ότι ενώ στην ελληνική μνήμη η κατοχή είναι συνυφασμένη με τις βιαιοπραγίες των Γερμανών στην Ελλάδα, στην δημόσια μνήμη της Γερμανίας απουσιάζει αυτό το εγκληματικό στοιχείο. Το σεμινάριο έχει ως στόχο να εξετάσει κυρίως – αλλά όχι αποκλειστικά - την γερμανόφωνη λογοτεχνική παραγωγή που ασχολείται με την γερμανική κατοχή. Πέρα από λιγοστούς συγγραφείς του κανόνα, που γράφουν για τις εμπειρίες τους ως στρατιώτες στην Ελλάδα, δεν γίνεται ιδιαίτερος λόγος για τη γερμανική κατοχή στην γερμανόφωνη λογοτεχνία της μεταπολεμικής εποχής. Παρατηρείται όμως μια «άνθηση» στην σύγχρονη λογοτεχνία που προσπαθεί να μετατρέψει την λήθη τόσων χρόνων σε μνήμη. Σε αυτό το σημείο θα εστιάσουμε την προσοχή μας, μιας και αποτελεί καινούριο ερευνητικό πεδίο. Θεωρητικό πλαίσιο θα αποτελέσουν οι σύγχρονες μελέτες περί μνήμης, κυρίως των Aleida και Jan Assmann. 

Η εμπειρία της εξορίας είναι όσο παλιά και η ίδια η ανθρωπότητα και σήμερα είναι εξίσου παρούσα με άλλες εποχές του παρελθόντος. Αυτό το σεμινάριο ασχολείται από τη μια με τη διεθνή προσφυγική πολιτική την περίοδο του εθνικοσοσιαλισμού (1933-1945) και με τις πορείες και τα βιώματα στην εξορία όσων διέφυγαν από το γερμανόφωνο χώρο. Εκτός αυτού, θα εξεταστούν ενδελεχώς οι διάφορες συζητήσεις γύρω από την αντίσταση και η συγγραφή κατά του απολυταρχισμού, του ρατσισμού, του αντισημιτισμού και της αντιδημοκρατικότητας – όχι μόνο στην εξορία, αλλά και στο πλαίσιο της εσωτερικής μετανάστευσης – ο Paul Michael Lützeler κάνει λόγο για «εσωτερική εξορία». Παρατηρείται ότι οι δημιουργοί αυτής της εποχής χειρίζονται διάφορες λογοτεχνικές μορφές της αντίστασης και επίσης χρησιμοποιούν το νέο μέσο που έχουν στη διάθεσή τους, το ραδιόφωνο, για αντίθετη προπαγάνδα. Επομένως, διάφοροι τύποι κειμένων και λογοτεχνικά είδη, τους χρησιμεύουν για να μπορέσουν να εκφράσουν την κριτική τους και να διαφωτίσουν τους πολίτες εντός και εκτός Ευρώπης για το πραγματικό πρόσωπο του φασισμού.

Εισαγωγή στις βασικές έννοιες και τους προβληματισμούς ενός σύγχρονου διεπιστημονικού πεδίου. Έμφαση στη "συλλογική μνήμη" και σε λογοτεχνικά παραδείγματα

Οι δύσκολες ελληνογερμανικές (& ελληνοαυστριακές ) σχέσεις από τις αρχές του 19ου μέχρι σήμερα με παράδειγμα την πόλη της Θεσσαλονίκης. Καίριες περίοδοι: Τέλη 19ου Α' και Β' ΠΠ Κατοχή, Χούντα, οικονομική κρίση.

Στο μάθημά αυτό οι φοιτητές/τριες θα έχουν την ευκαιρία αφενός να καταρτιστούν θεωρητικά σχετικά με την έρευνα δράσης, το σκεπτικό, τη μεθοδολογία και τα οφέλη της και αφετέρου να σχεδιάσουν και, εφόσον είναι εφικτό, να πραγματοποιήσουν μια μικρής κλίμακας έρευνα δράσης. Κεντρικοί άξονες του μαθήματος είναι ερωτήματα όπως τι είναι η καλή διδασκαλία και ο/η καλός/η εκπαιδευτικός, πώς αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας ως εκπαιδευτικούς και πώς μπορούμε να εξελιχθούμε.

Το μάθημα αυτό βασίζεται στις Πολιτιστικές Επιστήμες και σκοπεύει να αναλύσει τις ποικίλεις σχέσεις της αφρικανικής ηπείρου με το γερμανόφωνο χώρο και την Ευρώπη. Αναλόγως με τα ενδιαφέροντα των συμμετασχόντων, θα αναπτυχθούν διάφορα θέματα, όπως η διδασκαλία της γερμανικής ως ξένη γλώσσα, η πολυγλωσσία, η ιστορία του αποικισμού, η οικονομική ιστορία, οι λογοτεχνικές σχέσεις, η σύγχρονή γεωπολιτική, καθώς και η διαμάχη σε πολλαπλά επίπεδα για τα αντικείμενα αφρικανικής προέλευσης στα εθνολογικά μουσεία της Γερμανίας.

Ο χώρος στα λογοτεχνικά κείμενα και στις ταινίες δεν αποτελεί μόνο τον τόπο όπου εκτυλίσσεται η πλοκή αλλά και έναν σημαντικό φορέα πολιτισμού. Ο Αμερικανός πολεοδόμος Edward Soja διαπιστώνει επίσης ότι ο χώρος όχι μόνο αντικατοπτρίζει αλλά και παγιώνει υπάρχουσες σχέσεις εξουσίας. Σε αυτό το σεμινάριο θα ερευνήσουμε τον τόπο της «μεγαλούπολης» στη λογοτεχνία και στον κινηματογράφο από τις αρχές του 20ού αιώνα μέχρι σήμερα με τη βοήθεια διάφορων χωρικών θεωριών του “spatial turn” (της «χωρικής στροφής»). Θα εξετάσουμε πώς διαχειρίζονται αισθητικά αυτό το φαινόμενο της «μητρόπολης» και αν ασκούν γόνιμη κριτική στις ποικίλες δομές εξουσίας και κυριαρχίας. Εκτός αυτού θα εξηγηθούν όροι όπως ο χώρος, ο τόπος, ο μη τόπος, το σύνορο/όριο, το ξένο, η (παγκόσμια) κοινωνική ανισότητα, η ένδεια, η ένταξη και ο αποκλεισμός.