Στο μάθημα γίνεται λόγος, με αφορμή κυρίως τις κινεζικές πηγές, για τις σχέσεις Βυζαντίου και Κίνας, οι οποίες εντάσσονται στην ευρύτερη αφήγηση των επαφών ανάμεσα σε Δύση και Ανατολή στην Ευρασία. Πρόκειται ουσιαστικά (τουλάχιστον ως τον 8ο αιώνα μ.Χ.) για μια ιστορία παγκοσμίου ενδιαφέροντος, όχι μόνο γιατί αφορά στις δύο σημαντικότερες αυτοκρατορίες του τότε κόσμου (Ρωμαϊκή - Κινεζική) αλλά και γιατί οι σχέσεις τους επηρέαζαν την υπόλοιπη Ευρασία, λόγω της θέσης τους στις δύο άκρες του γνωστού τότε κόσμου, είτε οι σχέσεις αυτές υλοποιούνται μέσω των χερσαίων δρόμων είτε μέσω του θαλάσσιου.

Μελέτη και ασκήσεις πάνω στα εικονογραφικά προγράμματα των Βυζαντινών και μεταβυζαντινών ναών

Στόχοςτου μαθήματος είναι να κατανοήσουν οι φοιτητές τα κυριότερα
χαρακτηριστικά του φαινομένου του Νεοελληνικού Διαφωτισμού. Στο πλαίσιο
του μαθήματος θα μιλήσουμε για τους σημαντικότερους εκπροσώπους του
κινήματος. Θα αναλύσουμε το έργο και τις ιδέες τους. Θα επιμείνουμε στα
δάνεια του Νεοελληνικού Διαφωτισμού από τον ευρωπαϊκό, στις συγκλίσεις
και τις αποκλίσεις από τον τελευταίο και θα εξετάσουμε σε ποιο βαθμό ο
Νεοελληνικός Διαφωτισμός κόμισε κάτι ουσιωδώς νέο στις ιδεολογικές
ζυμώσεις στα τε΄λη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα. Τέλος, βασικό
ζητούμενο του μαθήματος είναι να εξετάσουμε την επιρροή του
Νεοελληνικού Διαφωτισμού στις ιδεολογικές αναζητήσεις των Ελλήνων κατά
τη διάρκεια διεξαγωγής του αγώνα για την ανεξαρτησία, τον αντίκτυπο του
στα πρώτα Συντάγματα αλλά και στους ευρύτερους πολιτικούς και
πολιτειακούς προβληματισμούς του μαχόμενου ελληνισμού.

Οι θρησκευτικές γιορτές των αρχαίων ελληνικών πόλεων Οι γιορτές αποτελούσαν την κύρια έκφραση της θρησκευτικής ζωής και λατρευτικής πρακτικής των ελληνικών πόλεων, και ήταν κεντρικό μέρος της λατρείας των θεών. Το μάθημα προσεγγίζει τις θρησκευτικές γιορτές μέσα κυρίως από τα αρχαιολογικά ευρήματα και τα μνημεία σε μια περίοδο που εκτείνεται από τους Πρώιμους Ιστορικούς Χρόνους έως και την Κλασική περίοδο. Άλλα τεκμήρια, όπως κείμενα αρχαίων συγγραφέων και επιγραφές θα συμβάλουν στην προσέγγιση και κατανόηση των θρησκευτικών εορτών των ελληνικών πόλεων, των ολύμπιων και χθόνιων τελετών, και των εορτών με τοπικό και πανελλήνιο χαρακτήρα. Μέσα από την ανάλυση επιλεγμένων θρησκευτικών εορτών, και με την ενσωμάτωση των νεότερων αρχαιολογικών δεδομένων από θέσεις στον ελλαδικό χώρο και τα νησιά, σκοπός του μαθήματος είναι να αναζητηθούν κοινά σημεία αλλά και διακριτές διαφορές που διέπουν τη θρησκευτική έκφραση των αρχαίων ελληνικών πόλεων. Οι φοιτητές αναμένεται ότι θα εξοικειωθούν με την επιστημονική ορολογία και τη βασική βιβλιογραφία γύρω από το θέμα, τόσο μέσα από τα έργα αναφοράς όσο και μέσα από νέες προσεγγίσεις και νέα ευρήματα.

Στο μάθημα εξετάζεται η τοπογραφία της αρχαίας Αθήνας και συγκεκριμένα ο ιερός βράχος της Ακρόπολης, η Αθηναϊκή Αγορά και οι λόφοι γύρω από αυτήν, ο Κεραμεικός και η οχύρωση της πόλης. Συνακόλουθα επιλεγμένα ιερά της υπόλοιπης Αττικής παρουσιάζονται σε συνάρτηση με ιερά του άστεως της Αθήνας. Το μάθημα ακόμη αποσκοπεί στην εξέταση των μεγάλων Πανελλήνιων ιερών της αρχαίας Ολυμπίας, των Δελφών και της Δήλου. Παρουσιάζονται αναλυτικά τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα των ιερών και τα χαρακτηριστικότερα αναθήματά τους από τη γεωμετρική εποχή έως τους ρωμαϊκούς χρόνους. Αναλύονται οι αιτίες δημιουργίας των ιερών, η εξέλιξή τους, οι θρησκευτικές πρακτικές και οι πολιτικές επιλογές που επηρέασαν την διαμόρφωση τους.

«Η πατριαρχία σκοτώνει» είναι ένα από τα πρόσφατα συνθήματα στο πλαίσιο των αντιδράσεων και των κινητοποιήσεων για τη θεσμική αποσιώπηση της γυναικοκτονίας. Πως ορίζεται η πατριαρχία στην ανθρωπολογία της συγγένειας και του φύλου και γιατί διαμορφώνει σχέσεις ανισότητας, υποτέλειας και βίας; Η μελέτη της συγγένειας ταυτίστηκε με την επιστημονική συγκρότηση της κοινωνικής ανθρωπολογίας και τη μελέτη των «πρωτόγονων» και «παραδοσιακών» κοινωνιών και αποτέλεσε επίκεντρο της ανθρωπολογικής έρευνας από τα τέλη του 19ου αι. μέχρι το 1970 όταν αμφισβητήθηκαν οι ολιστικές προσεγγίσεις της συγγένειας. Η συμβολική ανάλυση της συγγένειας, οι φεμινιστικές προσεγγίσεις του φύλου, της σεξουαλικότητας και της αναπαραγωγής και οι εθνογραφικές μελέτες των δυτικών αντιλήψεων των συγγενικών και οικογενειακών σχέσεων συνέβαλαν στην κριτική αναθεώρηση της συγγένειας. Ως αναλυτικές κατηγορίες, συγγένεια και φύλο οργανώνουν κοινωνικές σχέσεις και οι εννοιολογήσεις τους επικεντρώνονται σε φυσιοκρατικές παραδοχές, στο τι είναι «της φύσης» και «της βιολογίας». Στη σύγχρονη ανθρωπολογική προσέγγιση οι πολιτισμικές σημασίες της συγγένειας και του φύλου συνδιαμορφώνονται και η ανάλυση του ενός προϋποθέτει την ανάλυση του άλλου. Για παράδειγμα, αντιλήψεις για το φύλο, τη συγγένεια και τη σεξουαλικότητα διασταυρώνονται στο πεδίο της αναπαραγωγής αλλά και της πολιτικής, της θρησκείας, της φυλής, του σώματος, της ατομικότητας. Εκτός από την ανάλυση των πολιτισμικά ποικίλων τρόπων αντίληψης της συγγένειας, της οικογένειας και του γάμου, θα συζητηθούν η θεωρία των ομάδων μονογραμμικής καταγωγής και η θεωρία της επιγαμίας οι οποίες αντιμετωπίζουν τη συγγένεια ως συνολικό τρόπο κοινωνικής οργάνωσης. Θα εστιάσουμε στην κατανόηση εννοιών μέσα από παραδείγματα όπως σύστημα συγγένειας, καταγωγή, αγχιστεία, απαγόρευση της αιμομιξίας, ενδογαμία/εξωγαμία, οικιακή ομάδα, μεταβίβαση ονόματος και περιουσίας, προίκα, θηλυκότητα και ανδρισμός, μητρότητα και πατρότητα, πνευματική συγγένεια, συγγένεια αίματος και γάλακτος, υιοθεσία, σχεσιακότητα. Θα επιχειρήσουμε επίσης την εξοικείωση με την ανάγνωση και δημιουργία γενεαλογικών σχεδιαγραμμάτων και τη χρήση της ανοιχτής πλατφόρμας Kinsources (www.kinsources.net). Τέλος, θα διερευνήσουμε πως φύλο και συγγένεια συναρτώνται σε σχέσεις φροντίδας, έρωτα, αγάπης, ανισότητας, ιεραρχίας, αμφιθυμίας και βίας.

Στο μάθημα συζητάμε τρόπους παραγωγής, ανταλλαγής και κατανάλωσης σε ποικίλα διαφορετικά ιστορικά συγκείμενα αντλώντας υλικό τόσο από θεωρητικές προσεγγίσεις όσο και από εθνογραφικές μελέτες. Θα μελετήσουμε τη χρηστική, τελετουργική, συμβολική και πολιτική/ιδεολογική σημασία που φέρουν τα πράγματα και τα αντικείμενα, τη συμβολή τους στη συγκρότηση ταυτοτήτων, θα δούμε πώς παράγεται η αξία τους και θα τα προσεγγίσουμε ως αυτόνομους φορείς δράσης. Επιπλέον, θα αναζητήσουμε τα κριτήρια με βάση τα οποία τα όποια αγαθά και υπηρεσίες θεωρούνται αναγκαία ή επιθυμητά και ιεραρχούνται ως προς τη σημασία και την αξία τους. Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στην ανθρωπολογική ανάλυση του χρέους και του χρεωμένου ανθρώπου.

Στο μάθημα α) θα γίνει μια εισαγωγή στη θεωρητική συζήτηση περί κουλτούρας με ιδιαίτερη έμφαση στην οθωμανική περίπτωση, β) θα δοθεί μια συνθετική εικόνα των χαρακτηριστικών της οθωμανικής κουλτούρας της καθημερινότητας στη διαχρονία, γ) θα αναλυθεί ο ρόλος των ανθρώπινων δικτύων στη διαδικασία παραγωγής και διάχυσης των πολιτισμικών φαινομένων και δ) θα γίνει προσπάθεια πολιτικής ερμηνείας των καλλιτεχνικών έργων και πολιτισμικών διεργασιών. Με την επιτυχή ολοκλήρωση των μαθημάτων οι φοιτητές θα πρέπει: α) να γνωρίσουν τον κόσμο της οθωμανικής κουλτούρας και της κουλτούρας της καθημερινότητας, β) να αναστοχαστούν πάνω στην έννοια της κουλτούρας, μελετώντας μια κατεξοχήν πολυπολιτισμική κοινωνία, στην οποία οι πολιτισμικές οσμώσεις ήταν έντονες και πανταχού παρούσες, γ) να αντιληφθούν το ρόλο των ανθρώπινων δικτύων στη μεταφορά γνώσεων και τάσεων και δ) να αποκτήσουν μια συνθετική εικόνα της κουλτούρας στην οθωμανική αυτοκρατορία λαμβάνοντας υπόψη την ιστορική μεταβολή.

Μακεδονικοί τάφοι και μνημειακή ζωγραφική

Στόχος του μαθήματος είναι η γνωριμία των φοιτητών με βασικά ιδεολογικά ρεύματα από
τη Γαλλική Επανάσταση μέχρι το τέλος του Μεγάλου Πολέμου. Συντηρητισμός, φιλελευθερισμός, σοσιαλισμός, εθνικισμός, αναρχισμός, φασισμός, φεμινισμός είναι μερικά από τα κινήματα τα οποία θα μας απασχολήσουν. Οι καταβολές τους, οι κοινωνικές συμμαχίες τους, οι συγκλίσεις και οι αποκλίσεις με άλλα ιδεολογικά ρεύματα και οι διαφορετικές τάσεις που αναπτύχθηκαν στο εσωτερικό τους θα συνεξεταστούν με τις πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές, που συντελέστηκαν στον μακρύ 19ο αιώνα και στις αρχές του 20ου.

Στόχος του μαθήματος είναι να παρακολουθήσει τις ιδεολογικές διεργασίες που οδήγησαν στην ανάπτυξη του κινήματος του Διαφωτισμού, να γίνουν κατανοητά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του και να γίνει σαφές πως αυτό συνετέλεσε στην εκδήλωση της Γαλλικής Επανάστασης. Δεύτερο
ζητούμενο του μαθήματος είναι να κατανοηθούν: η σημασία του επαναστατικού γεγονότος του 1789, τα διακριτά χαρακτηριστικά κάθε φάσης αυτού και τέλος να αναλυθούν οι αιτίες που οδήγησαν στον εκφυλισμό της Επανάστασης, στην άνοδο του Ναπολέοντα και τελικά στους Ναπολεοντείους Πολέμους της περιόδου 1804-1815.

Ο μύθος, η αφήγηση των ιστοριών που αφορούν στους θεούς, τους ήρωες και τις λατρευτικές πρακτικές τους αποτέλεσε κεντρικό στοιχείο του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού και από νωρίς συνδέθηκε με τη διαμόρφωση της δημόσιας ταυτότητας και την προβολή της επίσημης ιδεολογίας των πόλεων-κρατών και των ηγεμόνων. Παράλληλα, αποτέλεσαν οι μύθοι βασική πηγή θεμάτων για τη διακόσμηση της ιδιωτικής τέχνης. Το μάθημα προσεγγίζει τη χρήση του μύθου ως συμβόλου της δημόσιας ταυτότητας και έκφρασης της επίσημης ιδεολογίας μέσα από την απεικόνισή του στα έργα των παραστατικών τεχνών (πλαστική, αγγειογραφία, μεγάλη ζωγραφική, μικροτεχνία, ψηφιδωτά) και τα νομίσματα, αλλά και τον τρόπο που χρησιμοποιήθηκε στην ιδιωτική τέχνη, κυρίως κεραμική. Οι εργασίες που θα εκπονηθούν θα εξετάζουν την επιλογή και προβολή συγκεκριμένων μυθολογικών θεμάτων στον αρχαίο ελληνικό και ρωμαϊκό κόσμο και την εξέλιξη των θεμάτων στον χρόνο.