Ελληνική ζωγραφική, γλυπτική, αρχιτεκτονική του 20ού αιώνα
Ελληνική ζωγραφική, γλυπτική, αρχιτεκτονική του 20ού αιώνα

Οι ελληνικές πόλεις στη ρωμαϊκή αυτοκρατορική περίοδο διατηρούν τους θεσμούς και τη διοικητική τους αυτονομία, αν και υπάγονται στον επαρχιακό διοικητή. Το πολιτικό τους κέντρο, η Αγορά, όχι μόνο δεν εγκαταλείπεται, αλλά αποκτά συν τω χρόνω μνημειακά χαρακτηριστικά με την ανοικοδόμηση δημοσίων κτιρίων που χρηματοδοτούνται από πλούσιους ιδιώτες και σε ορισμένες περιπτώσεις από τον ίδιο τον αυτοκράτορα. Εδώ φιλοξενείται τώρα η λατρεία των αυτοκρατόρων, που έχει πολιτική σημασία, ενώ σταδιακά οι πόλεις αποκτούν υπό την επίδραση της Ρώμης και άλλα νέα χαρακτηριστικά, προκειμένου να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της εποχής. Εκτός από τις ήδη υπάρχουσες παλιές πόλεις (Αθήνα, Άργος, Σπάρτη, Θεσσαλονίκη, Βέροια κ.λπ.) ιδρύονται στον ελληνικό χώρο κατά την εποχή του Ιουλίου Καίσαρα και του Αυγούστου νέες πόλεις, συνήθως ρωμαϊκές αποικίες, κατά κανόνα πάνω σε παλιότερες ελληνικές πόλεις (Κόρινθος, Πάτρα, Φίλιπποι, Δίον κ.λπ.). Οι αποικίες, όπου εγκαθίστανται Ρωμαίοι άποικοι, οργανώνονται με βάση ορισμένες αρχές κατά το πρότυπο των ρωμαϊκών πόλεων της Ιταλίας, ωστόσο επιβιώνουν σε μεγάλο βαθμό παλιότερα χαρακτηριστικά της τοπικής παράδοσης.

Στο μάθημα αυτό εξετάζονται οι ελληνικές πόλεις κατά τη διάρκεια της ρωμαϊκής αυτοκρατορικής περιόδου. Οι ελληνικές πόλεις κατά τη διάρκεια της περιόδου αυτής διατηρούν τους θεσμούς και τη διοικητική τους αυτονομία, αν και υπάγονται στον επαρχιακό διοικητή. Το πολιτικό τους κέντρο, η Αγορά, όχι μόνο δεν εγκαταλείπεται, αλλά αποκτά μνημειακά χαρακτηριστικά με την ανοικοδόμηση δημοσίων κτιρίων που χρηματοδοτούνται από πλούσιους ιδιώτες και σε ορισμένες περιπτώσεις από τον ίδιο τον αυτοκράτορα. Εδώ φιλοξενείται τώρα η λατρεία των αυτοκρατόρων, που έχει πολιτική σημασία, ενώ σταδιακά οι πόλεις αποκτούν υπό την επίδραση της Ρώμης και άλλα νέα χαρακτηριστικά, προκειμένου να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της εποχής. Εκτός από τις ήδη υπάρχουσες παλιές πόλεις ιδρύονται στον ελληνικό χώρο κατά την εποχή του Ιουλίου Καίσαρα και του Αυγούστου νέες πόλεις, συνήθως ρωμαϊκές αποικίες, κατά κανόνα πάνω σε παλιότερες ελληνικές (Κόρινθος, Φίλιπποι, Δίον κλπ.). Οι αποικίες, όπου εγκαθίστανται Ρωμαίοι άποικοι, οργανώνονται με βάση ορισμένες αρχές κατά το πρότυπο των ρωμαϊκών πόλεων της Ιταλίας, ωστόσο επιβιώνουν σε μεγάλο βαθμό παλιότερα χαρακτηριστικά της τοπικής παράδοσης.

Το μάθημα εξετάζει την άνοδο του φασισμού και του ναζισμού, τις πτυχές της ναζιστικής και ρατσιστικής ιδεολογίας και την σύλληψη και πραγματοποίηση της εβραϊκής γενοκτονίας

Το μάθημα εξετάζει την εξάπλωση της ευρωπαϊκής ισχύος στον υπόλοιπο κόσμο από την περίοδο των Ανακαλύψεων μέχρι την αποαποικιοποίηση μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Πιο συγκεκριμένα θα συζητηθούν οι διαφορετικές μορφές που πήρε η ευρωπαϊκή αποικιοκρατία, οι συνέπειές της στους αποικιοκρατούμενους λαούς και στα ευρωπαϊκά κράτη, αλλά και στη διεθνή οικονομία, οι ιδεολογικές παράμετροι του φαινομένου και οι ιστοριογραφικές προσεγγίσεις. 

Οι αρχές της μιμητικής αναπαραγωγής του υλικού περιβάλλοντος των συνθέσεων της ακαδημαϊκής τέχνης θα τεθούν υπό αμφισβήτηση με το έργο των καλλιτεχνών του Μοντερνισμού. Το κίνημα του Ιμπρεσιονισμού αποτελεί την αφετηρία του μαθήματος. Η Ευρωπαϊκή Τέχνη από το 1880 έως τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Σκοπός του μαθήματος είναι να δειχτούν τα καλλιτεχνικά κινήματα και ρεύματα που αναδύονται μέσα από τις πολιτικές, κοινωνικές συνθήκες καθώς και οι επιστημονικές προϋποθέσεις για την εξέλιξη της τέχνης ειδικά κατά το τελευταίο τέταρτο του 19ου και των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα. Πιο αναλυτικά οι εισηγήσεις οργανώνονται ως εξής: • Εισαγωγή • Χαρακτηριστικά του Μοντερνισμού στις εικαστικές τέχνες • 1η τομή: Ιμπρεσιονισμός • Μετά-Ιμπρεσιονισμός • Εξπρεσιονισμός: Γέφυρα • Φωβισμός Henri Matisse • Γαλάζιος Καβαλάρης • Κυβισμός: George Braque (1882-1963), Pablo Picasso (1881-1973) • Αφαίρεση: Wassily Kandinsky (1866-1944) Kazimir Malevich (1878-1936): Σουπρεματισμός Ενδεικτική Βιβλιογραφία Arnason H. H., Ιστορία της σύγχρονης τέχνης. Ζωγραφική, Γλυπτική, Αρχιτεκτονική, Φωτογραφία, Μ. Παπανικολάου (επιμ.), Φ. Κοκαβέσης (μτφρ.), Θεσσαλονίκη: Παρατηρητής 1995 Zarra I., Kazimir Malevich. Some aspects on the adventures of Suprematism, Verlag/Publisher: Scholars Press, Staarbrücken-Deutscland 2015 Foster H.– Krauss R.– Bois Y.-A. –Buchloh B. H.D., Η τέχνη από το 1900, Μοντερνισμός Αντιμοντερνισμός Μεταμοντερνισμός, Παπανικολάου Μ. (πρόλ.-επιμ.), Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο 2007 Bell C., ‘The Aisthetic Hypothesis’, στο F. Frascina - C. Harrison (eds.), Modern Art and Modernism, A Critical Anthology, London: The Open University 1982 Buchloh B. H. D., “Figures of Authority, Ciphers of Regression: Notes on the Return of Representation in European Painting”, October, v. 16, Art World Follies, Spring 1981 Chipp H. B., Theories of Modern Art. A Source Book by Artists and Critics, Los Angeles&London: University of California Press-Berkley 1971 Clark Τ. J., Farewell to an Idea. Episodes from a History of Modernism, New Haven&London: Yale University Press, 1999 Cottington D., Cubism in the Shadow of War. The Avant-Garde and Poltics in Paris 1905-1914, New Haven&London: Yale University Press 1998 Crone R. –Moos D., Cazimir Malevich. The Climax of Disclosure, London: Reaktion Books Ltd 1991 Lucie-Smith E., Visual Arts in the Twentieth Century, London: Laurence King Publishing 1996 Χαραλαμπίδης Α., Η τέχνη του 20ου αιώνα, Θεσσαλονίκη: University Studio Press 22018 Foster H. –Krauss R.– Bois Y.-A. –Buchloh B. H.D., Η τέχνη από το 1900, Μοντερνισμός Αντιμοντερνισμός Μεταμοντερνισμός, Μ. Παπανικολάου (πρόλ.-επιμ.), Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο 2007

Το μάθημα εξετάζει τους θεσμούς της τέχνης στην Ευρώπη, τα βασικά καλλιτεχνικά ρεύματα και τους εΚπροσώπους τους και τη σημασία των καλλιτεχνικών αναζητήσεων στο ευρύτερο ιστορικό και πολιτισμικό γίγνεσθαι από το 1880 έως τον Α' πρώτο πόλεμο. 

Στόχος του μαθήματος είναι να εισαγάγει τον φοιτητή στην τέχνη του μοντερνισμού μέσα από τη διδασκαλία του έργου των μεγάλων δασκάλων του 19ου αιώνα, οι οποίοι διαμόρφωσαν συνθήκες επικράτησης του μοντερισμού. Επίσης για τον ίδιο λόγο γίνεται αναφορά στην τέχνη καλλιτεχνικών κινημάτων από το τέλος του 19ου αιώνα μέχρι τις αρχές του 20ού. Οι προϋποθέσεις της τέχνης του εικοστού αιώνα. Οι πατέρες» της τέχνης του 20ού αιώνα δηλαδή των Cézanne, Seurat, Van Gogh, Gauguin. Ζωγραφική: Φωβισμός. Εξπρεσιονισμός: Γέφυρα» - Γαλάζιος Καβαλάρης». Κυβισμός-Ορφισμός. Ανεξάρτητοι εξπρεσιονιστές: E. Nolde, O. Kokoschka, Ch. Soutine κ.ά. Φουτουρισμός. Αφαίρεση: τάσεις και δημιουργοί. Μεταφυσική Ζωγραφική. Dada. Πλαστική της περιόδου.

Το μάθημα εξετάζει θέματα διαχείρισης του χώρου και της αρχιτεκτονικής των οικισμών κατά την 3η και 2η χιλιετία στο ΒΑ Αιγαίο, στα παράλια της Μ. Ασίας, στα νησιά και στην Κρήτη. Ειδικότερα θα συζητηθούν τα δεδομένα των επιφανειακών και ανασκαφικών ερευνών σε σχέση με τις κοινωνικές, ιδεολογικές και πολιτικές διαστάσεις της κατοίκησης στην εποχή του Χαλκού. Τα θέματα διαχείρισης του χώρου επεκτείνονται και στη διαχείριση του τοπίου σύμφωνα με τις ανάγκες των στρατηγικών επιβίωσης αλλά και των ιδεολογικών και πολιτικών παραγόντων που επιδρούν στη διαμόρφωση του. Ζητήματα που αφορούν στην πληθυσμιακή πυκνότητα του χώρου θα συζητηθούν σε σχέση με τις πληροφορίες που διαθέτουν οι επιφανειακές έρευνες.

Το μάθημα εστιάζει στην παραγωγή, κυκλοφορία και εξέλιξη των βυζαντινών φορητών εικόνων από τον 6ο έως τον 15ο αιώνα μ.Χ. Γίνονται ειδικές αναφορές στις επιμέρους κατηγορίες τους βάσει της τεχνικής που εφαρμόζεται και της χρήσης τους. Αναλύονται ζητήματα θεματογραφίας, εικονογραφίας και τεχνοτροπίας.

Στο μάθημα εξετάζεται η εξέλιξη της Βυζαντινής Ζωγραφικής μέσω της μελέτης των εικονογραφημένων χειρογράφων και σε σύγκριση με τις φορητές εικόνες και τη μνημειακή ζωγραφική.

Η διδασκαλία του μαθήματος εστιάζει στη μορφή και την εξέλιξη του ταφικού και του θρησκευτικού τελετουργικού κατά την 3η και τη 2η χιλιετία π.Χ. σε δύο καίριες περιοχές του ελλαδικού νησιωτικού χώρου, τις Κυκλάδες και την Κρήτη, με αναφορές και στα υπόλοιπα νησιά του Αιγαίου. Μετά από μια σύντομη εισαγωγή στους δύο πολιτισμούς του Αιγαίου και συζήτηση των δυνατοτήτων και περιορισμών στην προσέγγιση των ιδεών και των αντιλήψεων μιας κοινωνίας, οι παραδόσεις του μαθήματος θα εστιάσουν στην παρουσίαση και ανάλυση των δεδομένων από τους χώρους ενταφιασμού των νεκρών και τους χώρους λατρείας, καθώς και στις αντίστοιχες πληροφορίες που προέρχονται από την εικονογραφία, την τυπολογία της κεραμικής και τα γραπτά τεκμήρια της περιόδου. Ιδιαίτερες αναφορές θα γίνουν, επίσης, στη σχέση μεταξύ λατρευτικής και οικονομικής δραστηριότητας, καθώς και στις αλληλεπιδράσεις με την ηπειρωτική Ελλάδα και την ανατολική Μεσόγειο που διαμόρφωσαν πτυχές της ιδεολογίας στο Αιγαίο κατά την 3η και τη 2η χιλιετία π.Χ.